I) THÔNG SỐ SÁCH

Tên sách: Lính thợ Đông Dương ở Pháp (1939 – 1952) – Một trang sử thuộc địa bị lãng quên

Tác giả: PIERRE DAUM

Dịch giả: Trần Hữu Khánh

Khổ sách: 13 x 20,5 cm

Số trang: 440 trang

Loại bìa: Bìa mềm, tay gập

II) GIỚI THIỆU SÁCH

1) Tác giả

Pierre Daum: Cựu thông tín viên tờ Libération ở Áo, Pierre Daum đồng thời cộng tác với nhiều tờ báo lớn ở châu Âu: Le Monde, L’Express, La Libre, Belgique, La Tribune de Genève... Sau khi trở về Pháp năm 2003, ồng là phóng viên tờ Libération ở vùng Languedoc-Roussillon.

Ngoài các công trình về chủ nghĩa thuộc địa Pháp, Pierre Daum còn thường xuyên thực hiện nhiều phóng sự lớn về thế giới cho Le monde diplomatique, tạp chí phá hành hang tháng ở Pháp.

Tác phẩm: Ni valise ni cercueil – les Pieds – noirs restés en Algéri après l’indépendance, Actes Sud (France), 2012 và Mesdia Plus, Constantine, (Algéri), 2012

2) Tác phẩm

Tháng Chín năm 1939, khi nước Pháp tuyên chiến với phát xít Đức, chính phủ Pháp đã đưa hai vạn thanh niên Việt Nam đến chính quốc nhằm phục vụ kỹ nghệ chiến tranh. Ngoại trừ thiểu số khoảng 5% con em nhà khá giả và có ăn học tình nguyện đăng kí làm thông ngôn, còn lại đều là nông dân nghèo ít chữ bị trưng tập cưỡng bức từ làng quê, và khi đến Pháp được đưa vào làm công nhân trong các nhà máy vũ khí trực thuộc Bộ Quốc phòng. Những người lao động này được gọi nôm na là lính thợ Đông Dương hay ONS (ouvrier non spécialisé), tức thợ không tay nghề chuyên môn.

 Sau khi nước Pháp thua trận trước Đức quốc xã tháng Sáu năm 1940, chỉ có khoảng 4.500 người được trở về quê hương. Số còn lại được đưa về miền Nam nước Pháp và được trưng dụng vào nhiều lĩnh vực sản xuất trong suốt thời gian chiến tranh. Mặc dù thuộc thành phần dân sự và chưa một ngày mặc áo lính, họ vẫn phải phục tùng kỉ luật quân đội nghiêm ngặt dưới sự cai quản của các cựu sĩ quan Pháp từng phục vụ lâu năm ở các thuộc địa, chịu cảnh sống câu thúc sau hàng rào kẽm gai các doanh trại trong điều kiện thiếu thốn cùng cực, và bị bóc lột sức lao động một cách triệt để mà không được hưởng đồng lương thỏa đáng .

Năm 1942, 500 người trong số này được gửi đến Camargue để tìm cách phục hồi nghề trồng lúa gạo. Nhờ kinh nghiệm cha ông để lại, họ đã thành công trong việc cải tạo những thửa đất nhiễm mặn từ nhiều thế kỷ thành một vùng lúa gạo đặc sản với năng suất cao, là niềm tự hào của miền Nam nước Pháp ngày nay.

Sống trên đất khách quê người, nhưng người lính thợ luôn một lòng hướng về Tổ quốc. Họ đã tiến hành nhiều hoạt động như làm báo, rải truyền đơn, treo cờ đỏ sao vàng, đình công, biểu tình…nhằm ủng hộ công cuộc kháng chiến giành độc lập của nhân dân Việt Nam và phản đối thực dân Pháp tái xâm lược nước ta. Năm 1946 khi Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng phái đoàn sang Pháp dự hội nghị Fontainebleau, hàng ngàn lính thợ đã tổ chức mít tinh trọng thể để chào đón vị lãnh tụ của dân tộc. Phong trào đấu tranh của lính thợ ngày càng lan rộng đã khiến chính phủ Pháp hết sức lo  ngại, buộc họ phải lần lượt tổ chức hồi hương cho những người lao động này. Khoảng hai ba ngàn người chọn ở lại sinh sống trên đất Pháp.         

…Do hoàn cảnh chiến tranh và những hệ lụy khá tế nhị về lịch sử mà hơn bảy mươi năm qua câu chuyện về những người lao động này vẫn bị vùi sâu trong ký ức hai dân tộc. Chỉ đến năm 2009, khi “ Lính thợ Đông Dương ở Pháp (1939- 1952 - một trang sử thuộc địa bị lãng quên” ra đời thì sự thật ấy cuối cùng mới được phơi bày trước công luận. Cuốn sách gây nhiều tiếng vang, được liên tục tái bản, được chuyển thể thành phim và là đề tài của cuộc triển lãm lưu động cũng như rất nhiều cuộc hội thảo trên khắp nước Pháp, đã thực sự đánh động lương tri người dân Pháp và khiến chính phủ của họ phải có động thái thích hợp. Nhiều địa phương ở Pháp đã lần lượt tổ chức lễ tôn vinh cựu lính thợ với sự hiện diện rất ít ỏi các nhân chứng nay đã vào tuổi gần đất xa trời. Và ngày 05/10/2014, tượng đài kỷ niệm cấp nhà nước nhằm tưởng nhớ công lao của 20.000 người lao động Việt Nam bị cưỡng bức lưu đày trong Thế chiến II đã được long trọng khánh thành ở Camargue dưới sự chứng kiến của lãnh đạo cấp cao Cộng hòa Pháp cùng đại diện chính phủ Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, như là là lời công khai thừa nhận từ hai quốc gia, rằng những cựu lao động này thực sự là nạn nhân của chế độ thực dân thuộc địa một thời. Cuốn sách đã hoàn thành nhiệm vụ giúp trả lại công bằng cho hai vạn người lính thợ Việt Nam, và đó cũng là tâm nguyện của tác giả khi thực hiện đề tài này /.     

3) Mục lục

Lời nhà xuất bản                                                                 

Đôi lời cùng bạn đọc                                                           

Lời cảm ơn                                                                        

Lời tựa                                                                               

Dẫn nhập                                                                           

Chương I. Về nguồn gốc Nha Nhân công Bản xứ (M.O.I)     

Chương II. Việc tuyển mộ                                                   

Chương III. Vận chuyển bằng tàu thủy đến Pháp                  

Chương IV. Đến Marseille                                                   

Chương V. Nhiệm sở đầu tiên: nhà máy vũ khí                    

Chương VI. Cuộc tháo chạy tán loạn                                   

Chương VII. Đời sống ở trại                                               

Chương VIII. Việc làm                                                        

Chương IX. Cây lúa Camargue

Chương X. Nha Nhân công Bản xứ M.O.I dưới thời

chính phủ Vichy                                                             

Chương XI. Dưới thời Đức quốc xã chiếm đóng                 

Chương XII. Mối quan hệ với cư dân Pháp                          

Chương XIII. Tình yêu thời chiến tranh                                 

Chương XIV. Ngày giải phóng                                            

Chương XV. Đấu tranh vì nền độc lập của Việt Nam            

Chương XVI. Hồi hương                                                    

Chương XVII. Những người ở lại trên đất Pháp                   

Chương XVIII. Lương, tiền tiết kiệm, tài khoản kí gửi...         

Chương XIX. Sống lại một hồi ức                                       

Đoạn kết. Hiện giờ họ sống ra sao?                                    

Chu Văn Ngàn                                                               

Đào Văn Thịnh                                                               

...                                                 

Trịnh Văn Khâu                                                              

Vũ Quốc Phan                                                               

Thư mục tham khảo                                                            

Bản đối chiếu thuật ngữ Việt-Pháp