I) THÔNG SỐ SÁCH

Tên sách: Phan Khôi – Tác phẩm đăng báo 1933 - 1934

Tác giả: Phan Khôi

Sưu tầm và biên soạn : Lại Nguyên Ân  

Khổ sách: 16 x 24 cm

Số trang: 576 trang

Loại bìa: Bìa mềm, tay gập

II) GIỚI THIỆU SÁCH

1) Về tác giả:

Phan Khôi (1887-1959) là học giả, nhà văn, nhà báo, nhà thơ, nhà  ngữ học, nhà tư tưởng, nhà văn hóa, dịch giả. Khoảng thời gian hoạt động rực rỡ nhất trong đời Phan Khôi, "làm cho Phan Khôi trở thành Phan Khôi", kéo dài từ năm 1928 đến năm 1939. Trong khoảng thời gian này, toàn bộ các bài viết của ông đều được đăng trên báo chí với các đề tài rất đa dạng: cổ học Trung Quốc và Việt Nam; văn hóa, văn học và chính trị Trung Quốc đương đại; khảo cứu lịch sử, văn hóa, ngôn ngữ và văn học Việt Nam, phê phán chính sự đương thời,… Đặc biệt Phan Khôi là người khởi động hoặc tham gia hàng loạt các cuộc tranh luận trên báo chí về khá nhiều vấn đề học thuật có tính cơ bản và lâu dài, gắn với sự phát triển của tư tưởng, văn học và xã hội Việt Nam thế kỷ XX.   

2) Về tác phẩm:

          Hoạt động báo chí trong hai năm 1933-1934 của Phan Khôi gồm mấy tháng cuối của giai đoạn ông sống và làm báo hiệu quả nhất tại Sài Gòn (1927-1933), cộng với hơn một năm ông chuyển ra Hà Nội làm báo, trước khi trở vào Huế hành nghề. Thời gian này, hoạt động làm báo của ông chủ yếu gắn với các tờ Trung lập, Phụ nữ tân văn và Công luận (Sài Gòn), Thực nghiệp dân báo và Phụ nữ thời đàm (Hà Nội).

1/ Nhật báo Trung lập (1924-1933) chỉ tồn tại và hoạt động đến 30.5.1933.

2/ Thực nghiệp dân báo (1920-1935), là tờ nhật báo xuất hiện sớm vào loại thứ hai ở Hà Nội, chỉ sau tờ Trung Bắc tân văn (1913-1941). Nếu như các tờ Đông Dương tạp chí (1913-1919), Nam phong (1917-1934), và Trung Bắc tân văn đều được chính quyền thực dân bảo trợ và tổ chức phát hành đến xã, tức ít nhiều mang tính chất của loại báo chí nhà nước, thì Thực nghiệp dân báo phải tự trang trải toàn bộ chi phí và tổ chức bán báo, tức hoàn toàn là báo tư nhân.

3/ Phụ nữ thời đàm (1930-1934; 1938), là tờ báo tư nhân của ông bà Nguyễn Văn Đa, ở 11-13 phố Sông Tô Lịch (nay là phố Hàng Lược), ban đầu hoạt động như một tờ nhật báo. Số 1 ra ngày 8.12.1930. Tờ báo này xuất hiện gần như đúng dịp tờ Phụ nữ tân văn trong Nam phải đóng cửa vì bị rút giấy phép, và xu hướng ban đầu của tờ báo phụ nữ ngoài Bắc này đi ngược xu hướng mà tờ Phụ nữ tân văn trong Nam cổ động, ít ra là trên vấn đề phụ nữ. Phan Khôi dưới bút danh Thông Reo ở báo Trung lập, Sài Gòn, đã từng lưu ý độc giả về thái độ của một bài xã thuyết trên Phụ nữ thời đàm hồi ấy “công nhiên nhận cho cái chế độ trọng nam khinh nữ là phải, nhận cho các bậc gia trưởng đời xưa không cho con gái học là phải”, và ông tỏ ý mỉa mai: “Phụ nữ ngoài ấy đã có người như cô Giang cô Bắc muốn vượt qua các phạm vi trách cá nồi cơm, thì phải có người như là cụ cử Ngô Thúc Địch ra tay mà kéo họ lại ít nhiều.”(1) Cử nhân nho học Ngô Thúc Địch chính là chủ bút thời đầu của Phụ nữ thời đàm.

4/ Phụ nữ tân văn (1929-1934) hoạt động đều đặn trong hai năm 1933 và 1934. Tính đến 2.5.1933, tờ báo này bước sang năm thứ năm, lại vừa thắng kiện các đồng nghiệp (Trung lập, Sài thành), tức là được minh oan trước dư luận xung quanh sự kiện Hội chợ Phụ nữ 1932. Trong số những cây bút từng gắn bó lâu dài với báo này, Bùi Thế Mỹ, Thiếu Sơn vẫn góp mặt đều đều; Đào Trinh Nhất, sau khi thoát khỏi nghi án tống tiền, dường như không quay về Đuốc nhà Nam, nên có điều kiện xuất hiện nhiều hơn trên các trang Phụ nữ tân văn, dưới nhiều bút danh (Quán Chi, Phạm Vân Anh, V. A., v.v.). Bên cạnh đó là một lớp tác giả mới, trước hết là Cao Văn Chánh (em trai bà chủ Phụ nữ tân văn) vừa du học Pháp về, tham gia biên tập Phụ nữ tân văn, ít lâu trước khi mở riêng tờ báo viết bằng tiếng Pháp Monde. Thành phần biên tập hoặc cộng tác viên mới mà tòa soạn lưu ý phát triển từ đây là các nữ tác giả, nữ ký giả. Nổi bật trong số này là Nguyễn Thị Kiêm (Kim), một trong những nhà thơ mới vào loại sớm nhất, với bút danh Nguyễn Thị Manh Manh, cũng là ký giả với nhiều bút danh như Nguyễn Văn Mym, L. T., M. M., v.v.

 ***

3) MỤC LỤC

• Vài lời chung về việc biên soạn các

   Sưu tập tác phẩm đăng báo của Phan Khôi                                             

• Tiểu dẫn về Sưu tập các tác phẩm của Phan Khôi đăng báo

   trong các năm 1933-1934                                                                         

• Một số sách tra cứu                                                                                     

• NHỮNG ĐIỀU NGHE THẤY                                                                 

- Lời người sưu tầm                                                                                   

- Thấy nói                                                                                                 

- Không quên hướng Bắc                                                                          

- Bạn hàng chợ mới                                                                                   

- Của mầy của tao                                                                                     

- Trung thành với nghề nghiệp                                                                    

- Gia thất duyên hài                                                                                   

- Tư thân                                                                                                  

- Đầu năm khai bút                                                                                    

- Anh Chà Tư                                                                                           

- Ghen                                                                                                      

- Vẽ hình                                                                                                   

- Có nước với không nước mà làm gì                                                         

- Khóc bạn đồng nghiệp                                                                            

- Tình ngay mà lý gian                                                                                

- Năm mới mà nhắc chuyện cũ                                                                   

- Bình phẩm văn thơ                                                                                  

- Nên sắm đồ sắc phục đi                                                                          

- Ông bầu đời nay                                                                                     

- Ông Outrey và cụ Bùi                                                                             

- Liếc mắt phương xa                                                                                

- Tứ đổ tường                                                                                           

- Không thiến để làm gì                                                                             

- Trở lại như đời xưa                                                                                 

- Dâu hiền là gái                                                                                        

- Tâm ngục                                                                                               

- Nụ cười cay                                                                                           

- Một nghề không thể ế                                                                             

• LỜI THANH MINH VỀ MỘT BÀI TRONG VĂN HỌC TẠP CHÍ    

• DƯ LUẬN CÁC BÁO BẮC KỲ ĐỐI VỚI VIỆC THAY ĐỔI TẠI TRIỀU ĐÌNH HUẾ            • PHÊ BÌNH BẢN DỊCH TRUNG DUNG CỦA HÀ TƯ VỊ VÀ NGUYỄN VĂN ĐANG
• BƯỚNG NHÂN NHẬT KÝ                                                                    

- Măng-giê chi triết học                                                                             

- Lê Công Đắc với Nguyễn Tường Tam                                                     

- Chữ nho Phong hóa                                                                              

- Người Việt Nam với sự chuyên môn                                                        

- Mùa báo đẻ                                                                                            

- Cải lương hay trung dung?                                                                       

- Cũng còn cứ phê bình thời sự nữa                                                           

- Câu chuyện liên hoàn                                                                              

- Bảo tồn cổ tích                                                                                       

- Ấy thế mà là khoa học                                                                            

- Làm như thế có ích gì?                                                                            

- Từ cột đá đến bia đá                                                                              

- Chữ nho bà Đốc Sao                                                                              

- Khúc bò vàng                                                                                         

- Hết Tham tri tới Ngự y                                                                            

- Xin cụ Huỳnh bớt cái chấm thủy đi                                                          

- Hễ gọi là lớn thì là lớn                                                                              

• CHUYỆN DÓC TỔ                                                                                  

- Ba hồn chín vía                                                                                       

- Điều tra về hồn vía các danh nhân trong nước hiện thời                            

• PHỤ NỮ THỜI ĐÀM ĐỔI LÀM TUẦN BÁO                                      

• CÁI Ý NGHĨA THẬT CỦA VẤN ĐỀ PHỤ NỮ Ở XỨ TA                    

• TƯ CÁCH PHỤ NỮ XƯA NAY KHÁC NHAU: LÀM VỢ LÀM MẸ VỚI LÀM NGƯỜI     

• VIỆC CẦN KÍP CHO SỰ GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGÀY NAY          

• TÔI KHÔNG MÂU THUẪN                                                                  

• HỘI ĐỒNG LÀM SÁCH GIÁO KHOA                                                

• BÁC CÁI THUYẾT VĂN MINH VẬT CHẤT VÀ VĂN MINH TINH THẦN 

• TRƯỜNG SƯ PHẠM DẠY QUỐC NGỮ                                              

• PHẢN ĐỐI BÀI THIÊN CHỨC CỦA ĐÀN BÀ                                   

• ẤU TRĨ VIÊN, NÊN LẬP Ở THÀNH PHỐ                                           

• KHOA HỌC KHÔNG CÓ TỘI                                                               

• GÁI TÂN THỜI Ở HÀ NỘI                                                                    

• MỘT CÁI QUAN NIỆM MỚI VỀ ĐỜI NGƯỜI                                  

• SỰ KHUYẾN KHÍCH TRỨ THƠ LẬP NGÔN CỦA TRIỀU ĐÌNH

• ĐÀN BÀ NÊN HỌC THUỐC                                                                 

• NGUYÊN LÝ VỚI HIỆN TƯỢNG                                                         

• PHỤ NỮ HÀ NỘI ĐỐI VỚI SỰ XƯỚNG LẬP "NỮ LƯU HỌC HỘI" Ở SÀI GÒN
• MỤC ĐÍCH CỦA KHOA HỌC                                                              

• CÁI CẢNH KHỔ CỦA MỘT HẠNG NGƯỜI BỊ BỚT LƯƠNG

• CÁI QUAN NIỆM ĐỐI VỚI TỜ NỮ BÁO                                           

• CÁI TRÌNH ĐỘ HIỂU VĂN CỦA NHÀ VĂN CHÚNG TA                

• VIỆC HẠN CHẾ SỰ NHẬP CẢNG VÀ BÁN THUỐC BẮC               

• PHỤ NỮ THỜI ĐÀM VỚI PHONG HÓA                                             

• CÁI BỆNH ĂN CẮP CỦA TÀU                                                              

• SAO CHÚNG TÔI KHÔNG BÀI TRỪ CÁI DỊCH KHIÊU VŨ?        

• PHỤ NỮ THỂ THAO                                                                              

• LỜI BẠT SAU BÀI ‘NHẬN MÌNH KÉM CÓ GÌ LÀM NHỤC’         

• SỰ HIỂU LẦM CỦA NGƯỜI MÌNH VỀ HỘI CHỢ                           

• NĂM 1933 VỪA QUA                                                                             

• RÌU BÚA CỦA NHÀ NHO                                                                     

• TRẺ CON TRONG THÀNH PHỐ VỀ MÙA LẠNH                            

• TRẢ LỜI MẤY CÂU HỎI VỀ BÀI VẤN ĐỀ LUYẾN ÁI                    

• LÃO THÀNH VỚI THANH NIÊN                                                         

• CẢI CHÍNH LỜI TUYÊN BỐ CỦA BÁO "BẠN TRẺ"                       

• SÁCH GIÁO KHOA CHO NỮ HỌC SINH                                           

• CÁI TẾT NGUYÊN ĐÁN DÙ VÔ VỊ, NHƯNG CHƯA BỎ ĐƯỢC   

...

4) Điểm nhấn

”Phan Khôi (1887-1959) là một trong những tên tuổi lớn của báo chí, văn học và tư tưởng Việt Nam thế kỷ XX. Tìm hiểu lịch sử các lĩnh vực ấy, người ta không thể bỏ qua vai trò Phan Khôi, và vì vậy không thể không tìm hiểu ít ra là một phần trong số những điều Phan Khôi đã viết, đăng báo, in sách suốt hơn nửa thế kỷ sống và hoạt động của ông.

Cách đây vài ba năm, Nhà xuất bản Đà Nẵng đã lần lượt in lại hai cuốn sách Phan Khôi từng công bố lúc sinh thời: Chương Dân thi thoại và Việt ngữ nghiên cứu.

Tuy nhiên, hai cuốn sách nói trên chỉ là phần rất nhỏ, thậm chí không thuộc về những nội dung chủ yếu trong sự nghiệp trứ thuật của ông. Đúng như nhận xét của nhà nghiên cứu Thanh Lãng: “Sự nghiệp của ông (tức Phan Khôi) hầu hết hãy còn nằm rải rác trên mặt báo. Mà có lẽ những gì tinh túy nhất của ông, linh lợi nhất nơi ông, hóm hỉnh nhất ở ông, “Phan Khôi nhất” trong ông... hình như đều chưa được in thành sách mà hãy còn giấu kín dưới những chồng báo” (Thanh Lãng: Phê bình văn học thế hệ 1932, Sài Gòn, 1973).”...

(trích Vài lời chung về việc biên soạn các sưu tập tác phẩm đăng báo của Phan Khôi, Phan Khôi – Tác phẩm đăng báo 1933 - 1934, Phan Khôi, NXB Tri thức, 2013).